Ο σιδηρόδρομος διαδραματίζει θεμελιώδη ρόλο στη μετακίνηση επιβατών και εμπορευμάτων σε μεγάλες αποστάσεις, συνδέοντας πόλεις, περιοχές, και ακόμη και χώρες.

Η σύγχρονη σιδηροδρομική υποδομή αναδύθηκε κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης, τον 18ο και 19ο αιώνα. 

Πηγή εικόνας: Freepik

Τύποι Σιδηροδρομικών Μεταφορών:

  • Σιδηροδρομικές Μεταφορές Επιβατών: Μεταφορά ανθρώπων. 
  • Σιδηροδρομικές Μεταφορές Εμπορευμάτων: Μεταφορά πρώτων υλών, τελικών προϊόντων και ογκωδών φορτίων.
  • Εξειδικευμένες Υπηρεσίες Σιδηροδρόμων: Συνδυασμένες μεταφορές (χρήση σιδηρόδρομου σε συνδυασμό με άλλα μέσα, όπως φορτηγά ή πλοία), βαριά σιδηροδρομική μεταφορά για υπερμεγέθη φορτία, τουριστικά ή ιστορικά τρένα.

Πηγή εικόνας: Freepik

Το ταξίδι με τρένο προσφέρει μια εξαιρετική ευκαιρία να δει κανείς την ύπαιθρο της Ευρώπης από το παράθυρο, χωρίς την έγνοια της πλοήγησης. Ωστόσο, δεν συνδέονται όλες οι ευρωπαϊκές χώρες εξίσου μέσω τρένων και οι υπηρεσίες διαφέρουν από χώρα σε χώρα.

Στη Δυτική Ευρώπη, οποιοσδήποτε μπορεί να ταξιδέψει σχεδόν σε κάθε προορισμό με τρένο. Το Eurail Global Pass είναι ένα παράδειγμα μιας καλής ευκαιρίας για εξοικονόμηση χρημάτων όταν ταξιδεύετε γρήγορα ανάμεσα σε πολλές χώρες. Σε άλλες περιπτώσεις, υπάρχει η δυνατότητα για ένα περιφερειακό πάσο, γνωστό ως ”Discover EU”. Το Benelux Pass είναι έγκυρο για ταξίδια μεταξύ Βελγίου, Ολλανδίας και Λουξεμβούργου. 

Στην Κεντρική Ευρώπη, τα τρένα παραμένουν πολύ αξιόπιστα, καθαρά και αποδοτικά. Πόλεις όπως η Πράγα, η Βιέννη και η Βουδαπέστη συνδέονται εξαιρετικά καλά μεταξύ τους. Προσφέρουν πολλές καθημερινές αναχωρήσεις.

Στην Ανατολική Ευρώπη, το ταξίδι με τρένο γίνεται πιο δύσκολο. Τα διασυνοριακά τρένα καθυστερούν λόγω διαδικασιών τελωνείου, εάν οι χώρες βρίσκονται εκτός της ζώνης Σένγκεν ή ακόμα και εκτός ΕΕ. Επιπλέον, σε ορισμένες περιπτώσεις, δευτερεύουσες διαδρομές έχουν εγκαταλειφθεί, ενώ η συχνότητα και η ταχύτητα λειτουργίας των τρένων είναι πολύ χαμηλή. 

Κάθε χώρα διαθέτει το δικό της σύστημα εκπτώσεων για νέους, ηλικιωμένους, παιδιά ή άλλες κατηγορίες ταξιδιωτών. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, οι νέοι κάτω των 26 ετών λαμβάνουν εκπτώσεις για εισιτήρια τρένων. Σε άλλες χώρες, οι φοιτητές έχουν δικαίωμα να ταξιδεύουν με μειωμένες τιμές. Υπάρχουν σημαντικές διευκολύνσεις για καθημερινούς μετακινούμενους ή ηλικιωμένους.

Οι κυβερνήσεις πρέπει να επενδύσουν στον εκσυγχρονισμό της επιβατικής σιδηροδρομικής μεταφοράς, συμπεριλαμβανομένης της ταχύτητας, των συνθηκών ταξιδιού, των σιδηροδρομικών σταθμών, των συνδετικών διαδρομών και των σύγχρονων συστημάτων κρατήσεων.

Πηγή εικόνας: Wikimedia Commons

Ποιες είναι οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες για τη μετάβαση σε βιώσιμες πηγές ενέργειας στις σιδηροδρομικές μεταφορές; 

Προκλήσεις :

  • Ο εκσυγχρονισμός της υπάρχουσας υποδομής ή η προσαρμογή της σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας απαιτεί μεγάλο χρηματικό κόστος.
  • Στον σιδηροδρομικό τομέα, οι κυψέλες καυσίμου υδρογόνου και η ηλεκτροκίνηση με μπαταρία βρίσκονται ακόμα σε αρχικά στάδια ανάπτυξης.
  • Οι εθνικοί κανονισμοί, οι ασυνεπείς πολιτικές και η έλλειψη οράματος μπορούν να καθυστερήσουν τη χρήση πράσινης ενέργειας στον τομέα αυτό.
  • Το κόστος μετάβασης σε πράσινες τεχνολογίες μπορεί να είναι απαγορευτικό για τους σιδηροδρομικούς φορείς, ειδικά σε περιοχές όπου τα ορυκτά καύσιμα παραμένουν σχετικά φθηνά.

Ευκαιρίες:

  • Περιβαλλοντικά οφέλη: Οι βιώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν να μειώσουν σημαντικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, τη ρύπανση του αέρα και την εξάρτηση από περιορισμένα ορυκτά καύσιμα.
  • Μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και των λειτουργικών εξόδων σε βάθος χρόνου.
  • Δυνατότητα μεταφοράς ογκωδών εμπορευμάτων, ιδίως με τη χρήση συνδυασμένων μεταφορών.
  • Υψηλά πρότυπα ασφάλειας: μείωση του αριθμού των ατυχημάτων, καθώς και της εγκληματικότητας (κλοπές, βανδαλισμοί).
  • Τεχνολογική καινοτομία: Οι βιώσιμες ενεργειακές τεχνολογίες φέρνουν καινοτομία και τεχνολογικές εξελίξεις στη σιδηροδρομική βιομηχανία.

Πηγή εικόνας: Freepik

Ποιες σύγχρονες μορφές σιδηροδρομικών μεταφορών υπάρχουν; 

Οι σιδηροδρομικές μεταφορές αποτελούν έναν πολύ αποδοτικό τρόπο μετακίνησης για εργαζόμενους, φοιτητές, επισκέπτες, ηλικιωμένους ή νέους, οι οποίοι μπορούν να επωφεληθούν από εκπτώσεις στις τιμές. Υπάρχουν επίσης υποδομές για τη μεταφορά κλασικών και ηλεκτρικών ποδηλάτων, σκούτερ, καθώς και επιβατών με μειωμένη κινητικότητα. Τα τρένα υψηλής ταχύτητας (TGV, Eurostar, Freccia Rosa, AVE κ.ά.) προσφέρουν ταχείες συνδέσεις μεταξύ πόλεων που βρίσκονται σε απόσταση 1.000 χιλιομέτρων (ή και περισσότερα). Επιπλέον, οι χρόνοι αναμονής για επιβίβαση και ελέγχους ασφαλείας είναι μικρότεροι σε σύγκριση με τις πτήσεις. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι οι σιδηροδρομικοί σταθμοί βρίσκονται συχνά σε κεντρικές περιοχές των πόλεων, με καλές συνδέσεις με τα δημόσια μέσα μεταφοράς.

Παράδειγμα: Η Thalys είναι ένας διεθνής φορέας σιδηροδρομικών μεταφορών υψηλής ταχύτητας που αρχικά κατασκευάστηκε γύρω από τη γραμμή υψηλής ταχύτητας LGV Nord μεταξύ Παρισιού και Βρυξελλών. Αυτή η γραμμή χρησιμοποιείται επίσης από τα τρένα Eurostar, που συνδέουν το Παρίσι ή τις Βρυξέλλες με το Λονδίνο, καθώς και από τα γαλλικά εγχώρια τρένα TGV. Η Thalys φτάνει στο Άμστερνταμ και την Κολωνία, ενώ το σύστημα λειτουργεί από την Thalys International. Τα ταξίδια από τις Βρυξέλλες (Brussels-South) προς το Παρίσι (Gare du Nord) διαρκούν συνήθως 1 ώρα και 22 λεπτά, καλύπτοντας απόσταση περίπου 300 χιλιομέτρων. Η μέγιστη ταχύτητα φτάνει τα 320 χλμ/ώρα.  

Πηγή εικόνας: Flickr

Τα αστικά τρένα συνδέονται συχνά με το δημόσιο αστικό σύστημα μεταφορών. Στοχεύουν στη σύνδεση των ανθρώπων που ζουν στα προάστια με τις κύριες περιοχές ενδιαφέροντος στις μεγάλες πόλεις. Ιδιαίτερης σημασίας είναι οι σιδηροδρομικές γραμμές που κατασκευάστηκαν για να συνδέουν τα αεροδρόμια με τους σιδηροδρομικούς σταθμούς της πόλης. Αυτές μεταφέρουν εκατοντάδες χιλιάδες επιβάτες από και προς τις πτήσεις τους, προσφέροντας μια οικονομική και αξιόπιστη λύση για τη μεταφορά τους στα κέντρα των πόλεων.

Πηγή εικόνας: Pexels

Τι γίνεται με τα εμπορεύματα;

Η μεταφορά εμπορευμάτων είναι το κύριο μέσο μεταφοράς για βαριά προϊόντα, όπως χάλυβας, δημητριακά, προϊόντα πετρελαίου, άνθρακας, σιδηρομετάλλευμα, ξυλεία και άλλα. Τα κοντέινερ είναι πολύ εύχρηστα, ακόμα και σε τρένα. Με καλά στοχευμένες κρατικές επιδοτήσεις και ένα καλό σύστημα διαχείρισης πλοήγησης (το οποίο θα μπορούσε να αποφύγει τις καθυστερήσεις), το κόστος μεταφοράς είναι σημαντικά χαμηλότερο με τη χρήση του σιδηροδρόμου από ό,τι των αυτοκινήτων.

Η ΕΕ έχει επίσης δημιουργήσει ένα σιδηροδρομικό δίκτυο που δίνει προτεραιότητα στις μεταφορές εμπορευμάτων, μέσω της δημιουργίας αρκετών διεθνών "διαδρόμων" προσανατολισμένων στο εμπόριο. 

Η μεταφορά κοντέινερ, δηλαδή ένας από τους τύπους σιδηροδρομικών μεταφορών, χρησιμοποιείται συνήθως στη διαμετακομιστική µεταφορά, η οποία αναφέρεται συχνά ως συνδυασμένη ή πολυτροπική μεταφορά. Αυτή η μορφή υπηρεσίας μεταφοράς είναι εξαιρετικά οικονομική και μειώνει την περιβαλλοντική επίδραση των οδικών μεταφορών.

Ένα παράδειγμα διαμετακομιστικής μεταφοράς που χρησιμοποιεί σιδηροδρόμους είναι όταν ένα κοντέινερ με εμπορεύματα παραδίδεται σε λιμάνι με πλοίο και στη συνέχεια μεταφέρεται με τρένο σε αποθήκη στο κέντρο της χώρας. Από εκεί, το φορτίο μεταφέρεται με φορτηγό στον τελικό σημείο παραλαβής. Το ίδιο κοντέινερ χρησιμοποιείται καθ' όλη τη διάρκεια της διαδρομής, πράγμα που μειώνει σημαντικά τον χρόνο και το κόστος της υπηρεσίας.

Πηγή εικόνας: Flickr

Η σιδηροδρομική μεταφορά είναι θεμέλιος λίθος για τις σύγχρονες υποδομές μεταφορών, προσφέροντας αποδοτικές, βιώσιμες και αξιόπιστες λύσεις κινητικότητας τόσο για επιβάτες όσο και για εμπορεύματα. Η ιστορική της σημασία, οι τεχνολογικές καινοτομίες και η ευρεία της επίδραση στη σύνδεση του κόσμου την καθιστούν αναγκαίο συστατικό του σύγχρονου κόσμου.